Kalikasan at Paggawa
ni Gregorio V. Bituin Jr.
(Nalathala sa kolum ng may-akda na “May Pag-asa Pa” sa magasing Tambuli, Agosto 2006, pp. 30-33.)
Una sa lahat, pagnilayan natin sumandali at tayo’y magpasalamat sa kalikasan, lalo na sa mga puno, pagkat sa kanila nanggaling ang mga papel na ginagawang sulatan at aklat. Kung wala ang mga puno, tiyak na wala tayong binabasang mga aklat, magasin at mga pahayagan. Pagpugayan din natin ang mga kababayang nagsakripisyo’t nagpakasakit, lalo na ang mga environmental activists at advocates sa kanilang walang sawang pagtutok at pagkilos upang ang ating kalikasan ay maging maayos.
Napakahalaga ng mga isyung pangkalikasan na karaniwang hindi nabibigyang-pansin ng media, ng gobyerno, ng eskwelahan o ng akademya, maliban na lang kung may trahedyang naganap. Bakit? Dahil ba wala silang pakialam o dahil hindi nila alam ang isyu.
Minsan nga ay nagtataka ako, dahil marami sa atin, bata pa lang ay tinuruan na sa paaralan ng simpleng pagtatapon ng basura sa tamang basurahan. Ngunit nang lumaki na tayo, nalimutan na ito. Kung saan-saan itinatapon ang basura. Ang balat ng kendi, na hindi naman basura hangga’t hindi pa lumalapat sa basurahan, ay agad pinandidirihan. Itinatapon agad kung saan-saan, at ayaw munang ibalik sa bulsa hanggang sa makakita ng basurahan.
Isang panibagong karanasan ang aking natutunan sa SALIKA (SanibLakas ng Inang Kalikasan) at Eco-Waste Coalition noong umaga ng Agosto 16, 2006. Sa isang maliit na bahagi ng karagatan sa Baywalk, malapit sa Manila Yacht Club, naglunsad ng aktibidad ang EcoWaste Coalition, kung saan nagtanggal kami ng mga plastik na basura sa dagat, at pinaghiwa-hiwalay ang mga ito batay sa uri ng plastik. Ang ginawa namin ay napakaliit na bagay lamang, ngunit malaki na para sa bawat isa sa amin, dahil pakiramdam namin, naging bahagi kami ng unti-unting paghilom ng sugat ng dagat, mga sugat ng basura, mga latay na hindi dapat matamo ng kalikasan. Kahit marahil linisin natin araw-araw, 365 araw bawat taon, 7 araw bawat linggo, 24 oras bawat araw, ang mga basura sa karagatan, hindi pa rin ito mauubos, bagamat unti-unti itong mababawasan. Alam nyo ba kung bakit? Dahil habang nililinis natin ang karagatan, tuluy-tuloy pa rin ang pagtatapon ng basura ng marami. Habang nagbabawas tayo, makailang beses ang nadadagdag. May kasabihan nga sa medisina, “Prevention is better than cure.” Ito’y aplikable rin sa pangangalaga ng kalikasan. Dapat mapigilan ang pagtatapon ng basura sa dagat sa pamamagitan ng iba’t ibang paraan, tulad ng eco-mercials (ecology commercials), media, forum, edukasyon sa bawat barangay, atbp.
Bandang hapon ng araw ding iyon, sumakay kami sa nakahimpil na barko ng Greenpeace, ang MV Esperanza, sa daungan ng Maynila. Mula sa barko, nakita namin ang napakaraming basurang plastik na naglulutangan sa dagat.
Dagdag pa rito, isa sa mga natutunan ko sa mga pagdalo sa Kamayan para sa Kalikasan forum tuwing ikatlong Biyernes bawat buwan (sa Kamayan-Edsa, malapit sa Ortigas) na bawal magsunog ng basura dahil nagdudulot ito ng sakit at pagkawasak ng kalikasan. Bilang manunulat sa isang pambansang samahan ng maralita, ipinalaganap ko sa iba’t ibang komunidad ng maralita na bawal magsunog ng basura. Aba’y marami ang tumalima. Marami sa kanila ang di nagsusunog ng basura. Kaya napakahalaga ng pagbibigay ng impormasyon ukol sa kalikasan. Nararapat pang lumawak ang naaabot ng EcoWaste Coalition, Kamayan Forum, Greenpeace, Salika, at iba pang samahang makakalikasan upang tuluy-tuloy ang pangangalaga sa ating kapaligiran.
Kung ating pagninilayan, alam nating lahat na bago pa tayo mabuhay sa mundo, nariyan na ang kalikasan. Nariyan ang dagat, lupa, hangin, atbp. Halos lahat ng ginagamit natin sa araw-araw ay mula sa kalikasan.
Sa kasalukuyan, laganap sa mundo ang sistema ng kalakalan, kung saan nagbebentahan ng iba’t ibang produkto o serbisyo ang iba’t ibang tao, samahan o maging bansa, para sila tumubo. Sa kalakalang ito, malaki ang papel ng kalikasan. Paano? Ang komposisyon ng lahat ng kalakal sa daigdig ay mula sa dalawang elemento – ang materyal na galing sa kalikasan, at ang paggawang galing sa tao. Sa pangkalahatan, ang una ay libre at walang “halaga sa pera”. Ang ikalawa ay may “bayad” at ito ang nagbibigay ng halaga sa mga kalakal. Magbigay tayo ng mga halimbawa.
Ang isda na galing sa dagat ay libre. Ang binayaran ay ang paggagawa ng mangingisda. Ang kahoy na ginamit sa bangka ay libre galing sa gubat. Ang binayaran ay ang paggawa nang pumutol ng kahoy at gumawa ng bangka. Kaya’t papasok sa presyo ng isda hindi lang ang paggawa ng mangingisda kundi ang porsyon ng paggawang nagamit para sa kanyang mga kasangkapan sa pangingisda.
Libre ang materyales ng dyamante na walang sangkap ng paggawa ng tao. Ang binayaran ay ang paggawa at panahon ng minero para hanapin ito at hukayin sa kailaliman ng lupa, at ang paggawang nakapaloob sa mga kasangkapan at prosesong ginamit sa dyamante. Halimbawa, kung ginamitan ito ng makinarya, ang binarayan sa makinarya ay ang paggawa nito at hindi ang mga sangkap ng bakal na hindi gawa ng taoat galing sa kalikasan sa kanyang natural na porma. Kung ginamitan ng kemikal ang paglinang ng dyamante, ang binayaran ay ang paggamit ng kemikal at hindi ang sangkap na galing sa kalikasan.
Isa pang halimbawa ang mineral water. Libre ang inuming tubig mula sa kalikasan, ngunit kapag inilagay na ito sa boteng plastik at inilako na, ito’y may bayad. Ang binayaran dito ay ang paggawa, mula sa pagkuha ng tubig sa kalikasan, transportasyon, proseso at paglalagay sa boteng plastik, at ang paglalako ng mineral water.
Sa madaling salita, anumang mula sa kalikasan na ginagamit natin ngayon at binabayaran ay dahil sa paggawa ng tao. Ang ginawa ng tao, sa proseso ng produksyon, ay baguhin ang porma ng materyales na galing sa kalikasan at gawin itong produktong may kabuluhan sa pamamagitan ng paggawa.
Kaya kung aanalisahin natin ang materyales mula sa kalikasan, ang matitirang laman ng kalakal ay ang paggawa ng tao. Kaya napakahalaga ng manggagawa sa pag-iral ng ating lipunan ngayon. Sila ang bumubuhay sa lipunan. Sinasabi nga sa Konstitusyon, ang manggagawa ang pangunahing pwersa sa ekonomya ng bansa.
Ngunit dapat nating bigyang diin na hindi ang paggawa ang dahilan ng unti-unting pagkawasak ng kalikasan, kundi ang pagkuha ng materyales mula sa kalikasan upang pagtubuan at pagkakitaan.
At dahil ang Kalikasan at ang Paggawa ang dalawang kambal na elemento na nagpapatakbo sa lipunan, dapat na kilalanin ng mga environmental advocates ang mga manggagawa at ang paggawa, gayundin ang mga manggagawa ay kilalanin ang kahalagahan ng kalikasan at ng mga nangangampanya para protektahan ito.
Ang pagprotekta sa kalikasan ay hindi madaling gawin. Kailangan natin itong pag-isipan at pag-aralan. Hindi sapat na maunawaan natin kung paano nasisira ang kalikasan. Hindi simpleng itapon lang natin sa basurahan ang balat ng kendi ay ayos na. pagkat baka naman naihahalo ang nabubulok sa di nabubulok.
Kung ang pakikibaka para sa isang lipunang walang pagsasamantala ay hindi isang piknik, ang pag-aaral hinggil sa proteksyon ng kalikasan ay hindi pagbabasa ng komiks. Tulad din ng pagprotekta sa manggagawa, hindi lamang dapat ianunsyo na pinagsasamantalahan sila ng mga kapitalista. Dapat ding ipakita kung paanong sa walong oras nilang pagtatrabaho, hindi kumpletong bababayaran ng kapitalista ang walong oras na paggawa, dahil karaniwan, malaki na ang apat na oras na paggawa ay bayad na ang manggagawa, at ang natitirang oras bawat araw ay libre na. Gayunpaman, mahabang usapin pa ito na tatalakayin ko sa mga susunod na isyu ng Tambuli.
Panghuli, ating pag-isipan: Anong klaseng kalikasan, kapaligiran, at sistema ng lipunan ang ating ipamamana sa susunod na henerasyon kung wala tayong gagawin ngayon upang protektahan ito? Nais ba nating wasak na kapaligiran ang ating ipamana sa kanila? Nawa’y isapuso natin ang awiting “Masdan Mo Ang Kapaligiran” ng bandang ASIN na siyang itinuturing na theme song ng mga mapagmahal sa kalikasan.
ni Gregorio V. Bituin Jr.
(Nalathala sa kolum ng may-akda na “May Pag-asa Pa” sa magasing Tambuli, Agosto 2006, pp. 30-33.)
Una sa lahat, pagnilayan natin sumandali at tayo’y magpasalamat sa kalikasan, lalo na sa mga puno, pagkat sa kanila nanggaling ang mga papel na ginagawang sulatan at aklat. Kung wala ang mga puno, tiyak na wala tayong binabasang mga aklat, magasin at mga pahayagan. Pagpugayan din natin ang mga kababayang nagsakripisyo’t nagpakasakit, lalo na ang mga environmental activists at advocates sa kanilang walang sawang pagtutok at pagkilos upang ang ating kalikasan ay maging maayos.
Napakahalaga ng mga isyung pangkalikasan na karaniwang hindi nabibigyang-pansin ng media, ng gobyerno, ng eskwelahan o ng akademya, maliban na lang kung may trahedyang naganap. Bakit? Dahil ba wala silang pakialam o dahil hindi nila alam ang isyu.
Minsan nga ay nagtataka ako, dahil marami sa atin, bata pa lang ay tinuruan na sa paaralan ng simpleng pagtatapon ng basura sa tamang basurahan. Ngunit nang lumaki na tayo, nalimutan na ito. Kung saan-saan itinatapon ang basura. Ang balat ng kendi, na hindi naman basura hangga’t hindi pa lumalapat sa basurahan, ay agad pinandidirihan. Itinatapon agad kung saan-saan, at ayaw munang ibalik sa bulsa hanggang sa makakita ng basurahan.
Isang panibagong karanasan ang aking natutunan sa SALIKA (SanibLakas ng Inang Kalikasan) at Eco-Waste Coalition noong umaga ng Agosto 16, 2006. Sa isang maliit na bahagi ng karagatan sa Baywalk, malapit sa Manila Yacht Club, naglunsad ng aktibidad ang EcoWaste Coalition, kung saan nagtanggal kami ng mga plastik na basura sa dagat, at pinaghiwa-hiwalay ang mga ito batay sa uri ng plastik. Ang ginawa namin ay napakaliit na bagay lamang, ngunit malaki na para sa bawat isa sa amin, dahil pakiramdam namin, naging bahagi kami ng unti-unting paghilom ng sugat ng dagat, mga sugat ng basura, mga latay na hindi dapat matamo ng kalikasan. Kahit marahil linisin natin araw-araw, 365 araw bawat taon, 7 araw bawat linggo, 24 oras bawat araw, ang mga basura sa karagatan, hindi pa rin ito mauubos, bagamat unti-unti itong mababawasan. Alam nyo ba kung bakit? Dahil habang nililinis natin ang karagatan, tuluy-tuloy pa rin ang pagtatapon ng basura ng marami. Habang nagbabawas tayo, makailang beses ang nadadagdag. May kasabihan nga sa medisina, “Prevention is better than cure.” Ito’y aplikable rin sa pangangalaga ng kalikasan. Dapat mapigilan ang pagtatapon ng basura sa dagat sa pamamagitan ng iba’t ibang paraan, tulad ng eco-mercials (ecology commercials), media, forum, edukasyon sa bawat barangay, atbp.
Bandang hapon ng araw ding iyon, sumakay kami sa nakahimpil na barko ng Greenpeace, ang MV Esperanza, sa daungan ng Maynila. Mula sa barko, nakita namin ang napakaraming basurang plastik na naglulutangan sa dagat.
Dagdag pa rito, isa sa mga natutunan ko sa mga pagdalo sa Kamayan para sa Kalikasan forum tuwing ikatlong Biyernes bawat buwan (sa Kamayan-Edsa, malapit sa Ortigas) na bawal magsunog ng basura dahil nagdudulot ito ng sakit at pagkawasak ng kalikasan. Bilang manunulat sa isang pambansang samahan ng maralita, ipinalaganap ko sa iba’t ibang komunidad ng maralita na bawal magsunog ng basura. Aba’y marami ang tumalima. Marami sa kanila ang di nagsusunog ng basura. Kaya napakahalaga ng pagbibigay ng impormasyon ukol sa kalikasan. Nararapat pang lumawak ang naaabot ng EcoWaste Coalition, Kamayan Forum, Greenpeace, Salika, at iba pang samahang makakalikasan upang tuluy-tuloy ang pangangalaga sa ating kapaligiran.
Kung ating pagninilayan, alam nating lahat na bago pa tayo mabuhay sa mundo, nariyan na ang kalikasan. Nariyan ang dagat, lupa, hangin, atbp. Halos lahat ng ginagamit natin sa araw-araw ay mula sa kalikasan.
Sa kasalukuyan, laganap sa mundo ang sistema ng kalakalan, kung saan nagbebentahan ng iba’t ibang produkto o serbisyo ang iba’t ibang tao, samahan o maging bansa, para sila tumubo. Sa kalakalang ito, malaki ang papel ng kalikasan. Paano? Ang komposisyon ng lahat ng kalakal sa daigdig ay mula sa dalawang elemento – ang materyal na galing sa kalikasan, at ang paggawang galing sa tao. Sa pangkalahatan, ang una ay libre at walang “halaga sa pera”. Ang ikalawa ay may “bayad” at ito ang nagbibigay ng halaga sa mga kalakal. Magbigay tayo ng mga halimbawa.
Ang isda na galing sa dagat ay libre. Ang binayaran ay ang paggagawa ng mangingisda. Ang kahoy na ginamit sa bangka ay libre galing sa gubat. Ang binayaran ay ang paggawa nang pumutol ng kahoy at gumawa ng bangka. Kaya’t papasok sa presyo ng isda hindi lang ang paggawa ng mangingisda kundi ang porsyon ng paggawang nagamit para sa kanyang mga kasangkapan sa pangingisda.
Libre ang materyales ng dyamante na walang sangkap ng paggawa ng tao. Ang binayaran ay ang paggawa at panahon ng minero para hanapin ito at hukayin sa kailaliman ng lupa, at ang paggawang nakapaloob sa mga kasangkapan at prosesong ginamit sa dyamante. Halimbawa, kung ginamitan ito ng makinarya, ang binarayan sa makinarya ay ang paggawa nito at hindi ang mga sangkap ng bakal na hindi gawa ng taoat galing sa kalikasan sa kanyang natural na porma. Kung ginamitan ng kemikal ang paglinang ng dyamante, ang binayaran ay ang paggamit ng kemikal at hindi ang sangkap na galing sa kalikasan.
Isa pang halimbawa ang mineral water. Libre ang inuming tubig mula sa kalikasan, ngunit kapag inilagay na ito sa boteng plastik at inilako na, ito’y may bayad. Ang binayaran dito ay ang paggawa, mula sa pagkuha ng tubig sa kalikasan, transportasyon, proseso at paglalagay sa boteng plastik, at ang paglalako ng mineral water.
Sa madaling salita, anumang mula sa kalikasan na ginagamit natin ngayon at binabayaran ay dahil sa paggawa ng tao. Ang ginawa ng tao, sa proseso ng produksyon, ay baguhin ang porma ng materyales na galing sa kalikasan at gawin itong produktong may kabuluhan sa pamamagitan ng paggawa.
Kaya kung aanalisahin natin ang materyales mula sa kalikasan, ang matitirang laman ng kalakal ay ang paggawa ng tao. Kaya napakahalaga ng manggagawa sa pag-iral ng ating lipunan ngayon. Sila ang bumubuhay sa lipunan. Sinasabi nga sa Konstitusyon, ang manggagawa ang pangunahing pwersa sa ekonomya ng bansa.
Ngunit dapat nating bigyang diin na hindi ang paggawa ang dahilan ng unti-unting pagkawasak ng kalikasan, kundi ang pagkuha ng materyales mula sa kalikasan upang pagtubuan at pagkakitaan.
At dahil ang Kalikasan at ang Paggawa ang dalawang kambal na elemento na nagpapatakbo sa lipunan, dapat na kilalanin ng mga environmental advocates ang mga manggagawa at ang paggawa, gayundin ang mga manggagawa ay kilalanin ang kahalagahan ng kalikasan at ng mga nangangampanya para protektahan ito.
Ang pagprotekta sa kalikasan ay hindi madaling gawin. Kailangan natin itong pag-isipan at pag-aralan. Hindi sapat na maunawaan natin kung paano nasisira ang kalikasan. Hindi simpleng itapon lang natin sa basurahan ang balat ng kendi ay ayos na. pagkat baka naman naihahalo ang nabubulok sa di nabubulok.
Kung ang pakikibaka para sa isang lipunang walang pagsasamantala ay hindi isang piknik, ang pag-aaral hinggil sa proteksyon ng kalikasan ay hindi pagbabasa ng komiks. Tulad din ng pagprotekta sa manggagawa, hindi lamang dapat ianunsyo na pinagsasamantalahan sila ng mga kapitalista. Dapat ding ipakita kung paanong sa walong oras nilang pagtatrabaho, hindi kumpletong bababayaran ng kapitalista ang walong oras na paggawa, dahil karaniwan, malaki na ang apat na oras na paggawa ay bayad na ang manggagawa, at ang natitirang oras bawat araw ay libre na. Gayunpaman, mahabang usapin pa ito na tatalakayin ko sa mga susunod na isyu ng Tambuli.
Panghuli, ating pag-isipan: Anong klaseng kalikasan, kapaligiran, at sistema ng lipunan ang ating ipamamana sa susunod na henerasyon kung wala tayong gagawin ngayon upang protektahan ito? Nais ba nating wasak na kapaligiran ang ating ipamana sa kanila? Nawa’y isapuso natin ang awiting “Masdan Mo Ang Kapaligiran” ng bandang ASIN na siyang itinuturing na theme song ng mga mapagmahal sa kalikasan.
Walang komento:
Mag-post ng isang Komento